Araştırmacı Çevre Yazarı Türksen Başer Kafaoğlu
Dünyadaki yapay zeka gelişme ve tartışmaları özellikle son yıllarda epeyce hızlanmış görünüyor. Daha önce de yazdığım gibi, insanların bir şeyi kullanması için önce güvenmesi gerek. BBC Türkçe’den verilen bilgilere göre konu, son süreçte devletlerin gündeminde. Biz de edindiğimiz yeni bilgiler ışığında, olguyla ilgili dünyada neler olup bittiğine birlikte bakalım:
Bilindiği gibi, Avrupa Parlamentosu, konunun tanımı üzerinde yaklaşık iki yıldır çalışıyordu. Geçen haftalarda da yapay zekanın nasıl düzenlenmesi gerektiği üzerinde bir oturum yapıldı. Görüşmelerden özetle: yapay zekanın insanlar tarafından verilen görevleri yerine getirmek üzere içerik, tahmin, tavsiye veya kararlar gibi çıktılar ürettiği; bunlarla da etkileştiği çevreleri dönüştürebilen yazılımların ortaya çıktığı belirtilmiş. Bu durumda acaba hızlı gelişmeler, uluslararası denetime tabi tutulamazsa, insanlığın sonu mu olacak? demeden geçemeyiz. Avrupa Birliğinde alınan bir karara göre: daha sonra oylanacak olan Yapay Zeka Yasasına, şirket ve gönüllü işbirliğinin dışında, uyulması gereken kurallar da konacak. Yasaya uymayanlara da büyük cezalar verileceği söz konusu. Üzerinde çalışılan Yasanın 2025 Yılında yürürlüğe gireceği tahmin ediliyor.
İngiltere Eski Yapay Zeka Ofisi Başkanı Kharaghani ‘’Bu konuda acilen uluslararası işbirliğine ihtiyaç olduğunu’’ bildirmiş ve ‘’Yapay Zeka meselesi, ulus sınırları içinde kalamıyor. Ancak bu konuda ülkeler arası hiçbir ortak planlama yok. Gelişmelerle ilerde, kanser teşhisi koymayı kolaylaştıracak yapay zekalar daha fazla denetlenecek. Ya da mevcut ilgili kurumlara eklemlenecek’’ diyor. Ayrıca, örneğin: kendisine yapay zeka ile ayrımcılık yapıldığını düşünen bir kişi, yeni bir kurum yerine, ülkede mevcut olan ve ayrımcılığı denetleyen Eşitlikler Komisyonu’na başvurabilecek gibi, önemli pek çok düşünce ve görüşmelerin de yapıldığı bilgiler arasında. İngiliz telekomünikasyon devi BT de,10 Bin çalışanın işinin yapay zekayla yapılacağını açıkladı. Diğer taraftan Çin teknoloji devi Alibaba Holding’in, yapay zeka robotuyla, Chat GPT’ye rakip olacağı da bildiriliyor. Anlaşılan o ki, devler arası yarış da sürüyor. OpenAl ve Google Deepmind başkanları dahil pek çok sayıda uzman, yapay zeka insanların yok olmasına yol açabilir diye, uyarılarda bulunmuştu. Çin devleti, şirketlerinin yapay zeka kullandığı yerlerde ve uygulamalarda, bildirimde bulunmalarını zorunlu kılmayı düşünüyor. ChatGP, insan elinden çıkmış gibi gözüken programlar üretmekte. Bir taraftan da robotların, kişi değil araç olduğu söyleniyor. İşin içinde olanların bir bölümü, sektörün getireceği yararları sıralıyor. ChatGPT üreten OpenAl’un Yöneticisi Sam Altman ‘’ Şirketlerin potansiyel risklerini azaltmak; sohbet robotlarıyla işçileri daha verimli kılmak. Bazı sektörlerde yapay zekayla, yeni iş olanakları yaratmak ve iyi bir asistan olma kapasitesinin yolunu açmak için, çok çok yaralı bir çalışma‘’ demekte. Tabi bunlar tartışılması da gereken önemli konular. Ayrıca düzenleme sürecine dahil olan şirketler, insanların çıkarlarını kendi karlarının önüne koyabilecekler mi? ya da içli dışlı olacakları tahmin edilen siyasetçilerle olan etklileşimleri nasıl olacak? diye de düşünmeli. 6 Ay önce piyasaya çıkan ChatGPT sohbet robotuyla, makaleler yazılabildiği; insanların tatil programlarının hazırlanabildiği; Profesyonel sınavların geçilebildiği, açıklandı. Bu hızlı süreç karşısında bazı dünya devletleri, yararların yanı sıra aynı olguya kuşku ile bakıp bu sonu alınamaz görünen duruma sınırlama getirilmesi yönünde harekete geçmiş durumda. Asıl merak edilen şey, bu olguyla ilgili uluslararası anlaşma olacak mı? Denetim mekanizması nasıl kurgulanacak ve işletilecek? Karar vericiler kimler olacak? İnsan hakları ve şeffaflıkla ilgili detaylar irdelenecek mi? Örneğin bir iş başvurusu değerlendirmek ya da birinin suça meyilli olup olmadığını ölçmek için kullanılırsa, ne olacak? Emek sömürüsü ve işsizlik konusunda yaşanabilecek tablo ne olacak? Görülen o
ki hızlı gelişen yapay zeka öncesi, geç kalınmış ve tartışılması gereken daha pek çok husus var.
